Czyli jak budować prawidłowe nawyki żywieniowe od poczęcia do wieku szkolnego

Smak w życiu płodowym

Fakt: Jeszcze nienarodzone dziecko poznaje smaki żywności spożywanej przez matkę. 

Pierwsze doświadczenie smaku dziecko doznaje bardzo wcześnie. Pierwsze kubki smakowe powstają na języku już u 8-tygodniowego płodu, a dziecko jest w stanie rozróżnić zmieniający się smak wód owodniowych.

Płyn owodniowy stanowi naturalne środowisko dla życia rozwijającego się płodu. Składa się on w 98% z wody oraz w 2 % z substancji organicznych i nieorganicznych. Jego skład jest nieco podobny do składu surowicy krwi. W jego zawartości znajdziemy m.in. białka, lipidy, glukozę, elektrolity, hormony, enzymy i witaminy. Wszystkie te substancje pobudzają receptory dziecka dzięki temu jeszcze nienarodzone dziecko poznaje smaki żywności spożywanej przez matkę.

Fakt: Dieta kobiety ciężarnej wpływa na akceptację pokarmów uzupełniających przez niemowlęta. Dzieci niejako pamiętają smaki z życia płodowego. 

Sposób żywienia kobiet w ciąży wpływa nie tylko na stan odżywienia dziecka, ale także na kształtowanie jego preferencji żywieniowych. Bardzo ważna jest dieta ciężarnej i ekspozycja na różne smaki w okresie płodowym. Wpływa ona bowiem na późniejszą akceptację pokarmów uzupełniających przez niemowlęta. Dzieci niejako pamiętają smaki z życia płodowego.

Teoria ta została potwierdzona licznymi badaniami naukowymi. Dokonał tego między innymi Mennela i wsp. w pracy badawczej pod tytułem „Prenatal and postnatal flavor learning by human infants”. Dowiódł, że dzieci kobiet, które spożywały sok marchwiowy w III trymestrze ciąży przez minimum 3 tygodnie, lepiej tolerowały smak podanego po raz pierwszy przecieru z marchwi w wieku niemowlęcym. Udowodnił, że doświadczenie ze smakiem w płynie owodniowym lub w mleku matki ma wpływ na późniejszą akceptację i przyjemność z jedzenia przez dzieci podobnie smakujących potraw. 

Smak dziecka w pierwszych 6-miesiącach życia

Fakt: Ekspozycja na smaki w przypadku dzieci karmionych piersią jest znacznie bogatsza niż u niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym.

Smak mleka kobiecego jest słodki. Jego dokładna analiza wykazała, że bogactwo zapachów i smaków, zależy w głównej mierze od diety kobiety karmiącej. Dziecko w ten sposób zapoznaje się ze smakiem pokarmów spożywanych przez mamę, a to z kolei zwiększa akceptację pokarmów w późniejszym wieku. 

Smak mleka modyfikowanego może różnić się w zależności od producenta. W praktyce większość kobiet nie zmienia mieszkanki mleka, a niemowlęta karmione sztucznie poznają tylko jeden smak. Najgorzej akceptowany przez dzieci jest smak hydrolizatów białka mleka krowiego oraz smak mieszanek elementarnych-peptydowych stosowanych w przypadku silnej alergii pokarmowej. 

Fakt: Mniej kontrolujące style karmienia są prewencją otyłości w późniejszym wieku, sprzyjają rozwojowi prawidłowych zachowań żywieniowych u dzieci starszych.

Nadmierne kontrolowanie przyjmowanej ilości pokarmu przez dziecko może doprowadzić do nieprawidłowych praktyk rodzicielskich. Sprzyja temu karmienie butelką z odliczaniem co do 5-10 mililitrów przyjętego pokarmu przez dziecko. Częstym negatywnym przykładem jest karmienie wbrew woli dziecka, czy karmienie nieświadome przez sen. Takie podejście może doprowadzić do zaburzenia wrodzonej umiejętności samoregulacji ilości przyjmowania pokarmu.

Karmienie piersią promuje własne odczucia dziecka. Dziecko uczy się uczucia głodu i sytości, a także uczy się komunikować te stany swoim rodzicom. Prawidłowy stan odżywienia dziecka weryfikuje się w naturalny sposób poprzez monitorowanie przyrostu masy ciała oraz tempa rozwoju dziecka.

Smaki rozszerzanej diety

Fakt: Preferencje dziecka w dużej mierzę odzwierciedlają sposób odżywiania się rodziców oraz pozostałych członków rodziny

Dzieci są wspaniałymi obserwatorami: patrzą, uczą się i starają się naśladować swoich rodziców, ale także inne osoby opiekujące się nimi. Dzieci nie tylko uczą się od nas co jeść?, ale także jak?, po co? i w jakich ilościach?

 Kluczową rolę ma tutaj:

• dobór produktów uzupełniających 
• odpowiedni czas i tempo rozszerzania diety dziecka
• praktyki i zachowania stosowane podczas karmienia

To wszystko stanowi pierwszy wzór do naśladowania dla dziecka

4 style karmienia

Wyróżniamy 4 podstawowe style karmienia: responsywny, kontrolujący, zaniedbujący i pobłażliwy. Mają one wpływ na późniejsze zachowania dzieci, wybór potraw i preferencje żywieniowe oraz regulację pożycia energii.

1. 1. Styl responsywny – styl wzorcowy

Rodzic decyduje: GDZIE, KIEDY i CO będzie jadło dziecko, natomiast dziecko zdecyduje: czy zje zaproponowany mu posiłek i w jakich ilościach. Rodzice określają granice, promują odpowiednie zachowania żywieniowe i przede wszystkim respektują odmowę dziecka ucząc go samodzielności.

1. 2. Styl kontrolujący – niestety najczęściej stosowany

Rodzice często uciekają się do systemu kary lub nagrody, aby przekonać dziecko do jedzenia – zmuszają dzieci do jedzenia. W tym stylu karmienia dziecko nie ma możliwości zgłodnieć i odczuć głód. Początkowo takie metody przynoszą efekty, natomiast kończą się nieprawidłowym spożyciem ilości energii oraz diety wybiórczej.

1. 3. Styl pobłażliwy – również niestety często spotykany styl.

W tym stylu do dziecko rządzi! Dziecko jest karmione wtedy i tylko tym czego żąda. Rodzice często przygotowując specjalne posiłki, aby tylko dogodzić dziecku. Uwaga w 100% skupia się na zaspokojeniu każdej potrzeby dziecka, przez co rodzice ignorują jego faktyczne potrzeby, nie stawiają żadnych granic. W prosty sposób skutkuje to mniejszym spożyciem mleka czy warzyw, a decydowanie większym spożyciem cukrów prostych.

1. 4. Styl zaniedbujący – skrajnie negatywny styl

Rodzice pozostawiają dzieci samych sobie. Podczas karmienia młodszych dzieci unikają kontaktu wzrokowego, a starsze dzieci pozostawione są same sobie.

Smaki dzieci starszych

Fakt: To my musimy być przykładem dla naszych dzieci!

Jeśli chcemy nauczyć dziecko jedzenia zdrowych pokarmów, takich jak warzywa czy owoce, musimy dać mu możliwość obserwowania nas spożywających te produkty. Ta zasada działa również w drugą stronę: jeśli nie chcemy, żeby nasz dziecko piło np. słodkie napoje – my również nie możemy ich pić, przynajmniej w obecności dziecka.

Dzieci starsze są bardziej niezależne, ale to rodzice i opiekunowie mają wpływ na modelowanie prawidłowych praktyk żywieniowych. Warto pamiętać o naturalnej tendencji dzieci do wyboru produktów słodkich i słonych, a także bogatych w kalorie żywności – dziecko same z siebie będzie wybierało takie produkty. Musimy być przykładem dla naszych maluchów, Dbajmy też o to, żeby dzieci przebywające pod opieką dziadków, opiekunek lub będąc w przedszkolu również otrzymywały pozytywne wzorce.